بوكان

مسجد حمامیان :

در نزدیكی شهر بوكان در كنار روستای حمامیان مسجد قدیمی و نسبتاً سالم حمامیان و بقایای مدرسه قدیمی حمامیان و وضوخانه كه هم اكنون قسمتی از كلاسهای آن سالم مانده ، قرار گرفته است . این مسجد قبل از جنگ جهانی دوم در سال 1328 هجری بنا شده است و موسس آن مرحوم « محمود آقا ایلخانی زاده » و معمار آن شادروان « معمارباشی مراغه ای » بوده است . بنای مسجد بابلان مربع شكل و بصورت تك گنبدی با مصالح سنگ لاشه ای در پی و آجر چهارگوش در بدنه و گنبد پوششی بصورت دو لایه با ظرافت خاصی بنا گردیده و بعد از احداث بنای مسجد واحدهایی تحت عنوان مدرسه متصل به بنای مسجد ساخته شده است .

نمای مسجد حمامیان

در مسجد حمامیان واحدهایی تحت عنوان مدرسه متصل به این بنا ساخته شده

مسجد جامع بوكان :

مسجد جامع بوكان در بخش مركزی و قدیمی شهر و در كنار تپه قدیمی ، مشهور به تپه قلعه سردار و در ضلع شرقی سرآب كه از كوه فعل شكینه سرچشمه می گیرد قرار گرفته است . این اثر با طول و عرض 25*30 متر دارای شانزده گنبد كه بر روی نه ستون قرار گرفته احداث شده است . كه 6 عدد از این ستونها از سنگهای آهكی تراشدار مربوط به بنای اولیه اثر می باشد ولی چهار گنبد آجری و سه عدد از ستون ها با تیرآهن و روكش سیمانی در گسترش بعدی مسجد در سال 1345 ساخته شده اند . تاریخ تاسیس مسجد جامع 1310 هجری است و معمار این بنا مرحوم « علی اصفهانی » از معماران ماهر و چیره دست آن زمان بوده است . این بنا در حال حاضر به عنوان محل برگزاری نماز جمعه بوكان مورد استفاده اهالی شهر قرار می گیرد .

مسجد جامع بوكان قبل از جنگ جهانی دوم در سال 1328 هجری بنا شده

مقبره سردار بوكان :

این بنا در شهر بوكان در داخل پارك عمومی قرار گرفته است و مربوط به دوره قاجاریه می باشد . زیربنای مقبره در سطح 198 مترمربع بوده است و دارای یك گنبد مركزی ، ایوان و دو دهلیز در طرفین می باشد . مصالح بكار رفته در بنا در قسمت پی از سنگ لاشه بصورت تفلیسی و دیوارها و گنبد و طلقها از آجر چهارگوش می باشد ، در ضلع جنوبی كه ورودی بنا را تشكیل می دهد ، ایوانی با 2 ستون سنگی قرار گرفته است كه زیبایی خاص به مجموعه داده است ، مقبره مذكور مدفن خانواده سردار « عزیز خان مكری » داماد امیركبیر و فرمانده كل قشون ناصرالدین شاه قاجار می باشد كه مورد توجه امیركبیر بوده است .

بنای مذكور با معماری سنتی یكی از آثار قدیمی ارزشمند بوكان می باشد كه به علت احترام خاص مردم به این مكان معمولاً مورد بازدید اهالی بوكان قرار می گیرد .

نمای بیرونی مقبرة سردار بوكان

تپه عباس آباد ( قلعه ):

قلعه تاریخی عباس آباد در بررسی باستان شناسی كه در سال 1367 ( هجری شمسی ) بر محور تپه تاریخی قالاچی در بوكان به انجام رسید ، در مجاورت جنوب شرقی روستایی به همین نام و بر روی تك ارتفاع آهكی كه در محل به « گردی تپه » اشتهار دارد مورد شناسایی قرار گرفت . دژ بر تمام ارتفاعات مجاور و نیز دشت وسیع در اطراف رودخانه تتاهو كه از جنوب به شمال در جریان است كاملاً مسلط می باشد . شكل قلعه بیضی نزدیك به دایره است و برج های آن نیم دایره و توپر می باشد . سنگهای بكار رفته در جبهه بیرونی آن همه بزرگ و تراشدار بوده است ، اما سنگهای جبهه درونی حصار دژ از سنگ لاشه است و سنگ های كوچك از جنس آهكی با ملاتی احتمالاً از ماسه و آهك كه در داخل حصار بكار رفته در استحكام بدنه دیوار بسیار موثر بوده است . در داخل دژ بقایایی از ساختمان های سنگی است كه حتی فرم خود را نیز حفظ كرده اند ، این بقایا كه به عنوان تاسیسات داخل دژ منظور شده از حیث زمانی با ساختمان دژ هم دوره نیست و به یكی از استقرارهای دوره اسلامی تعلق دارد .

قلعه داش تپه

كل تپه :

تپه ای باستانی است كه در حال حاضر بوسیله واحدهای ساختمانی احاطه گردیده است این تپه در روستای كل تپه در جنوب بوكان قرار رگفته است كه این روستا به خاطر وجود چشمه های متعددی در كنار این تپه باستانی بنا گردیده است كه نام روستا هم برگرفته از نام تپه است . ارتفاع نسبی این تپه از 30 تا 40 متر بیشتر نمی شود شامل بقایایی از فرهنگ انسانهای دوران ماد می شود و علت اصلی انتخاب این انسانها برای سكونت به احتمال قوی مسائل امنیتی و تدافعی بوده است . ازانجا آذربایجان غربی بویژه كناره های دریاچه ارومیه مركز آتشكده ها و آیین های ایران كهن بوده است قدمت كل تپه هم به زمانی بر می گردد كه در آن جا آتشكده هایی بوده است و نشانی از آتش را در خود پنهان دارد .

این تپه در روستای كل تپه در جنوب بوكان می‌باشد

دیگر آثار باستانی و قدیمی بوكان شامل بناها و آثار زیر می باشد :

قلعه داش كند ، آسیاب كهنه ، قلعه قره كند ، كور خانه ، قبرستان قدیمی قاجر ( هزاره اول و دوم قبل از میلاد )، قلعه عباس آباد ( ساسانی )، قلعه اوغلام، قلعه سماقان، قلعه چاورچین، سد قدیمی ( قورمیش )، دخمه علی كند ( صفویه )، قلعه بوغه، قلعه امیرآباد ، قبرستان كانی شیشه، گنبد سردار، قبرستان خراسانه، قبرستان شیخلو ، قبرستان داش ، قبرستان كافی موزه و ...

در این شهرستان علاوه بر موارد فوق تپه‌های تاریخی ذیل نیز قابل اشاره می‌باشد.

تپه باستانی ساری قامیش، تپه عربلو، تپه اسكی بغداد، تپه قلای سمبه، تپه قلای درویشان، تپه تابانی، تپه كلك آبی، تپه شیخان كوچك، تپه شیخان بزرگ، تپه موجه، كول تپه، تپه قلای تپه، تپه قلعه كهنه آل‌بلاغ، تپه روژبیاتی، تپه داربسر، قلعه تپه یا قره تپه، تپه خلیكه، تپه گرد خزینه، گردشین سرآو، تپه آشی، كلك تپه، گردشین رحیم‌خان، تپه محمود، تپه عثمان قره، تپه كانی گوزله، عبدالله تپه‌سی، تپه آغ تتر، تپه اوینه چی، تپه جوانمرد، تپه تازه قلا، قلای تبت، تپه حیدرمست، تپه كانی دروزان، تپه بند، قلای قلعه جوق، تپه و گورستان خراسانه، تپه‌های تركمن كندی، تپه ینگیجه، تپه كانی سیران، تپه‌های سردار‌آباد، تپه اسكندر ، تپه تكان تپه، تپه عبدالله آباد، تپه باغچه، تپه اسبوغه، تپه چاورچین، تپه محمودآباد، تپه امیرآباد، تپه گرد، تپه نلیسكه، تپه مقصود، زمینهای معروف به جره، تپه قلعه قره‌كند، تپه اوزون قشلاق، تپه ناچیت، تپه ایل تیمور، تپه قلای داش كسان، تپه سردار‌آباد، تپه كوره خانه، تپه آسیاب كهنه، گردمالان، تپه قالایچی،

سوغات و صنایع دستی بوكان

در حدود 300 خانوار در این شهر و روستاهای اطراف آن به تولید صنایع دستی مشغولند. عمدة صنایع دستی این منطقه شامل قالی بافی- سجاده بافی- پارچه بافی- حصیر بافی و خراطی می باشد. پولك دوزی از مشهورترین صنایع خانگی این شهرستان است.

قالی بافی

قالی بافی بوكان به سبك سنتی در اندازه های پشتی و كناره و در طرحهای 3 ترنج- هراتی- و سایر طرحهای كردی افشار و... تولید می شوند طرح قالی های بافت بوكان همانند اكثر قالی های كردی انتزاعی هستند نقوش موجود در بافته ها مستقیماً از عوامل طبیعی مانند كوه- رود- درخت- آتش و... الهام گرفته شده اند. رنگهای مورد استفاده در آنها همان رنگهای تند و درخشان مناطق كردنشین است. اما امروزه تولید فرشهایی با نقشه های شهری و گردان نیز در این شهرستان رایج شده است.

نقوش بكار رفته در قالیبافی بوكان

دست‌بافت پشم بوكان

سجاده بافی

همانند سایر مسلمانان اهل تسنن كه مقید به نماز خواندن روی سجاده مخصوص بخاطر تأمین طهارت مكان عبادت هستند اهالی بوكان نیز به تولید انواع سجاده از نوع جاجیم و گلیم با طرحهای ساده یا طرحهائی مخصوص (شبیه طرح محراب) اشتغال دارند این دست بافته بدلیل كوچكی و سبكب براحتی توسط نمازگذار قابل حمل است. در بافت سجاده معمولاً از پشم های خودرنگ استفاده می شود و اغلب برنگهای سفید – سیاه و قهوه ای است از این رو سجاده یا تماماً قهوه ای بوده یا دارای زمینه سفید با نقوش تیره است.

پارچه بافی

بدلیل علاقه اقوام كرد به حفظ سنن و آداب و رسوم سنتی خود و پیروی از هویت فرهنگی خاصی كه به آن پایبند هستند تولید پارچه مخصوص لباس كردی كه "بوزو" نامیده می شود توسط دستگاههای پارچه بافی معمول است روش كار بدین صورت است كه استاد كار پس از دریافت پشم ریسیده شده و گرفتن سفارش اقدام به چله كشی و ماسوره پیچی نخ ها نموده و با توجه به ابعاد محصول مورد سفارش و نوع بافت آن از شانه های مختلفی استفاده می نماید سپس با حركت در آوردن ماكو به كمك دست كه در داخل آن ماسوره حاوی نخ های پود قرار داده و استفاده از پا برای ایجاد درگیری نخ های پود و تار عمل بافت را انجام می دهد عرض دستگاههای بافندگی از 20 تا 65 سانتی متر متفاوت است. عرض 20 سانت بیشتر برای تهیه پارچه لباسهای كرسی معمول است و بطور متوسط از 22 متر آن یكدست لباس محلی كردی تهیه می گردد.

در برخی موارد نوعی پارچه توری برای تهیه پشه بند نیز تولید می شود كه نخ های آن بسیار ظریف تر از پارچه معمولی است.

حصیربافی

بافت حصیر با ساقه گندم و جو كه قبلاً خیس و انعطاف پذیر شده است توسط دست وبدون استفاده از ابزارخاصی از سایر محصولات صنایع دستی این منطقه است حصیر تولید شده مصارف مختلفی از قبیل زیرانداز- پرده سایه بان و تزئین دارد.

خراطی

صنعت خراطی چوب به صورتی محدود در این شهرستان متداول است برای تولید محصولات خراطی از چوب درختان گردو- بید- صنوبر- گلابی و سنجد كاج و افرا استفاده می شود و تولید انواع محصولات نظیر چوب سیگار- عصا- چوب تعلیمی- قلیان- مهره های شطرنج و تخته نرد- پایه مبل- صندلی میز آباژور معمول است. همچنین یكی از عمده اقلام تولیدات خراطی ساخت دوك نخ ریسی دستی است كه در ریسندگی الیاف برای ریسیدن پشم بكار برده می شود. دوك باید خیلی راست باشد. بعد از ساختن دوك مدتی آنرا در جای خشك نگه می دارند و اگر بعضی از آنها در این مدت كج و معوج شده باشد آنها را روی آتش ذغال داغ كرده با خم گیر آنها را راست می كنند.

پولك دوزی و منجوق دوزی

منجوق و پولك دوزی از جمله صنایعی است كه به صورت خانگی و گاهی كارگاهی در این شهرستان مرسوم است. دوخت پولك و منجوق بر لباسهای سنتی عروسی زنان كرد و نیز كلاه كمربند – جلیقه پولك دوزی شده كه در اصطلاح محلی سیخمه نامیده می شود به جهت حفظ آداب و سنن محلی در نزد كردها از اهمیت ویژه ای برخوردار است. پولك دوزی كاری زمان گیر و مشكل است به عنوان مثال هر صنعتگر ماهر در هر روز فقط عدد كلاه پولك دوزی شده تولید می كند.